مشاور و دبير كميسيون فرهنگي شوراي شهر تهران، با بيان اينكه در كشورهاي داراي فرهنگ شفاهي قوي مانند كشور ما معمولاً گفتمان و ايجاد انگيزه هاي آني و سپس به فراموشي سپردن، امري طبيعي است، گفت: ما ظرفيت و تحمل لازم براي برنامه ريزي و تدبير در امور را نداريم و به اين شيوه عادت كرده ايم، بنابراين هرجا بحثي علمي مطرح مي شود، تأثير آن فقط در زماني است كه بيان بشود و بعد از بيان آن در اجرا چيزي اتفاق نمي افتد.

به گزارش روابط عمومي سازمان انتشارات جهاددانشگاهي، محسن رضايي كارشناش نشر، مشاور و دبير كميسيون فرهنگي شوراي شهر تهران در نشست معاونان فرهنگي و مسئولان انتشاراتي واحدهاي جهاددانشگاهي گفت: هميشه برنامه ريزي كار آساني است و مهم اجراي آن است كه معمولاً در كشورهاي داراي فرهنگ شفاهي، اجراي برنامه ها سخت است، چون هيچ وقت دو نهاد حاضر نبودند با هم همكاري كنند و امكان ندارد بتوانند در درازمدت با هم تعامل داشته باشند.

وي كه با محور «سيستم توزيع كتاب؛ موانع و راهكارها» سخنراني مي كرد، ادامه داد: همه شركت هاي موجود در كشور، براي توزيع كتاب برنامه اي مشخص ندارند و بيشتر براساس عرف عمل مي كنند كه اين عرف ممكن است به ذائقه كسي خوش بيايد يا نيايد.

رضايي با تقسيم بخشهاي توزيع كتاب به بخش سخت افزار و نرم افزار، گفت: براي ما هميشه هماهنگ كردن اين دو بخش مشكل است و همواره يك بخش مورد توجه ما بوده است.

مشاور و دبير كميسيون فرهنگي شوراي شهر تهران، به برگزاري اولين ميزگرد قابل دسترس در حوزه كتاب و كتابخواني در سال 1333 اشاره كرد و با بيان اينكه بحث هاي آن ميزگرد امروز هم همچنان مطرح است، افزود: اول آنكه اگر كتاب خوب، توليد شود، توزيع آسان مي شود، يعني اگر كسي احساس نياز كند به دنبال گمشده خودش مي گردد. ديگر اينكه اگر كتاب، خوب توزيع شود، مخاطبان خودش را پيدا مي كند و كتابخواني گسترش مي يابد.

ايشان ادامه داد: به نظرمن هيچ كدام از اين دو فرض، ما را به راه حل منطقي نمي رساند چون كتاب به چند مقوله مختلف وابسته است كه اگر آنها به خوبي كنار هم چيده نشوند، احساس نياز و توزيع خوب هم نمي تواند مشكل را برطرف كند.

رضايي با بيان اينكه تحقيقات عنوان مي كند محتواي كتابهاي توليدي، جمعيت ايران را تحت پوشش قرار نمي دهد و حتي شكل ظاهري كتاب هم در عدم استقبال از آن مؤثر است، گفت: ميزان پايين باسوادي در گذشته باعث عدم اقبال به كتاب شده بود، هرچند كه با گذشت زمان و كاهش بي سوادي، ميزان كتابخواني به آن اندازه افزايش پيدا نكرد. همچنين موضوع نويسنده و مشهور بودن او يا شهرت مترجم و مؤلف هم در مساله دخيل است. ديگر مشكل حوزه كتاب، قيمت آن است، به طوري كه در كشور ما كتاب يك كالاي لوكس محسوب مي شود و ضروري تلقي نمي گردد.

ايشان با بيان اينكه تحقيقات نشان داده كتابهايي كه تبليغ مي شوند، فروش بيشتري دارند، ادامه داد: در دنيا تبليغ كتاب يك سيستم دارد و اين كار پيش از چاپ يا حين چاپ انجام مي شود.

رضايي به توزيع فيزيكي كتاب در كشور اشاره كرد و گفت: توزيع فيزيكي كتاب هم به صورت حساب شده انجام نمي شود به طوري كه از انبار كتاب بسته بندي و انتقال توسط وسايل حمل و نقل با مشكل روبروييم.

وي افزود: ارزيابي كيفيت چاپ تا توزيع و فروش هم كه متاسفانه در كشور ما انجام نمي شود.

مشاور و دبير كميسيون فرهنگي شوراي شهر تهران با اشاره به اينكه انسان پس از ديدن كالايي ممكن است به آن احساس نياز پيدا كند،افزود:اگر موجودي مالي انسان كافي باشد،تقاضا مي كند كه آن كالا را داشته باشد.اين موضوع درباره كتاب هم صادق است به طوري كه افراد پس از اينكه كتاب و عنوان آن را مي بينند،مي خرند،بنابراين اطلاع رساني درباره وجود كتابي كه نياز انسان را برآورده مي كند در فروش آن بسيار موثر است.

سخنران در ادامه با بيان اينكه بخشي از عوامل توزيع در اختيار ناشران نيست و از آن جمله در اين زمينه مي توان به پست،مخابرات،زيرساخت هاي الكترونيكي و بانكي اشاره كرد و افزود:اگر كسي در ايران مي خواهد كار توزيع كتاب انجام بدهد، يك راه بيشتر ندارد و آن روشي است كه در حال حاضر براي توزيع دارو در كشور انجام مي شود. متاسفانه در حال حاضر تعدد توزيع كننده هاي كتاب در سطح كشور خود باعث ايجاد اختلال در كارها شده است.

رضايي گفت: مي توان يك شركت بزرگ توزيع كتاب با چند نمايندگي تشكيل داد و در عين حال براي توزيع كتاب برنامه ريزي كرد و اين تنها راه حل براي توزيع مناسب كتاب در كشور است.

ايشان با اشاره به اينكه تاكنون در ايران كسي براي توزيع كتاب استراتژي تعريف نكرده و از محيط نيازها تحليلي ارائه نكرده است، اظهار كرد: ناشران ما در ساده ترين بخش هاي برنامه كه داشتن حسابداري و بودجه ريزي است، مشكل دارند. درحالي كه اگر يك شركت يا سازمان با استراتژي مشخص 5 ساله بخواهد 30  درصد توليد 350 تا 500 ميليارد توماني كتاب كشور در سال را توزيع كند، سود خوبي را نصيب خود خواهد كرد.

وي با بيان اينكه كتاب الكترونيك، نسل چهارم كتاب از اولين روز اختراع نوشته تا كنون است گفت: كتاب الكترونيك به زودي نمي تواند جاي كتاب كاغذي را بگيرد و در كشورهايي مثل ايران زيرساخت هاي لازم براي استفاده از كتاب الكترونيك وجود ندارد، بنابراين هنوز مي توان روي كتاب كاغذي سرمايه گذاري كرد.

محسن رضايي همچنين به الزام توزيع و فروش مجموعه محصولات فرهنگي اشاره كرد و گفت: بررسي توزيع در ساير كالاها مانند لوازم خانگي و دارو  هم نشان مي دهد براي اينكه فعاليت اقتصادي آنها توجيه داشته باشد، سعي مي كنند در كنار محصول اصلي، محصولات فرعي مرتبط را نيز حمل و توزيع كنند، بنابراين ما مي توانيم از ديگر محصولات فرهنگي هم براي توزيع در كنار كتاب استفاده كنيم.

اين كارشناس نشر به مهمترين مشكلات موجود بين عناصر توليد، توزيع و فروش كتاب در ايران اشاره كرد و گفت: الان رابطه حقوقي بين اين سه، در كشور يك رابطه عرفي است و رابطه مدون براي آن وجود ندارد. روابط مالي بين فروش و توزيع هم نامشخص است به طوري كه يك كتاب 20 درصد تخفيف دارد، كتاب ديگر 35 درصد. يك كتاب را به كتابفروش نمي دهيم، كتاب ديگر را كتابفروش از انتشارات نمي گيرد، درحالي كه اين موضوعات در دنيا مشخص شده و به صورت قاعده درآمده است. بخش ديگر هم اين است كه ما در روابط اخلاقيمان و اخلاق حرفه اي سازوكار خوبي تعريف نكرده ايم بنابراين اگر سازماني مي خواهد به يك شركت پخش بزرگ تبديل شود بايد در اين سه حوزه سرمايه گذاري كند.

ايشان ثابت بودن نرخ سود براي كتابفروشان را از علل ضرردهي آنها بيان كرد و گفت: گزارش اتحاديه ناشران نشان مي دهد در سه سال اخير 250 كتابفروشي در كشور يا تعطيل شده يا تغيير شغل داده اند.

رضايي فروش مستقيم كتاب توسط ناشر به مخاطب، فروش مستقيم توسط ناشر به كتابفروش، فروش توسط ناشر به شركت پخش و سپس به كتابفروش، ايجاد نمايندگي توسط ناشر و فروش كتاب توسط نمايندگي به كتابفروش يا به مخاطب و ايجاد نمايندگي توسط چندين ناشر متحد را روش هاي فروش كتاب در كشور خواند و گفت: واقعاً اگر در توليد، توزيع و فروش كتاب كار مي كنيد، قيمت تمام شده را لحاظ كنيد، چون بايد عوامل هزينه زا در توزيع را شناخت و ديد كه اين هزينه ها چه مقدار سهم توزيع را به خودشان اختصاص مي دهد. سپس بايد هزينه ها را مديريت كرده تا اينكه تا حد ممكن كاهش يابند.

رضايي همچنين تأكيد كرد: نبايد سيستم سفارش گيري و فروش دستي باشد بلكه بايد هوشمند شوند تا پس از كم شدن تعداد، به صورت خودكار به ما اعلام شود تا سفارش جديد را ارائه دهيم.

وي بر لزوم اجراي طرح تاسيس كتابفروشي الكترونيكي تأكيد كرد و گفت: البته بخش هايي براي اين كار اقدام كرده اند كه يا برنامه مناسبي نداشته اند يا ريسك پذيري در آنها پايين بوده كه باعث عدم موفقيت آنها شده است. كسانيكه سايت آمازون براي فروش كتاب را راه اندازي كردند، مي دانستند كه شايد فروش خوبي نداشته باشند ولي ريسك كردند و توانستند موفق باشند. ولي ما اميدواريم سازمان انتشارات جهاددانشگاهي بتواند يك روز در ايران به عنوان يك سازمان توزيع كننده محصولات فرهنگي حداقل 30 درصد بازار داخلي و خارجي را به خود اختصاص بدهد.